اقدامات مربوط به مرجعیت دینی

تعلیم و تفسیر قرآن کریم

اقدام برای حفظ سخنان و سیره ی پیامبر (ص(

تبیین معارف اسلامی متناسب با نیازهای نو

تربیت شخصیت های اسلامی

با وجود میدان دادن حاکمان به افراد فاقد صلاحیت در زمینه ی تفسیر، امامان (ع) در هر فرصتی معارف قرآنی را بیان می کردند؛ در نتیجه ی این اقدام ائمه (ع)، مشتاقان معارف قرآنی حتی آنان که تابع امامت امامان نبودند، از این معارف بهره بردند.

ممنوعیت بعد از رحلت پیامبر (ص) آثار زیان باری برای مسلمانان داشت. علی (ع) و حضرت زهرا (س) به این ممنوعیت توجه نکرده و سخنان پیامبر (ص) را به فرزندان خود انتقال دادند، مثلا امام رضا (ع) به اجبار مأمون از مدینه به مرو رفته و در مسیرش در نیشابور، هزاران نفر به استقبال آمدند و با اصرار مردم، امام (ع (شروع به سخن کردند: (کلمة لا اله الا الله حصنی فمن دخل حصنی امن من عذابی بشروطها و انا من شروطها) (حدیث سلسلة الذهب)

کلمه لا اله قلعه محکم من است، هرکس به این قلعه محکم من وارد شود، از عذاب من در امان است اما به شرط های آن و من از شرط های آن هستم.

پیام حدیث: اهمیت ولایت امام مقصود امام رضا (ع) از حدیث (مرتبط با حدیث ثقلین) توحید یک لفظ و شعار نیست بلکه باید در زندگی اجتماعی ظاهر شود و تجلی آن با ولایت امام که همان ولایت خداست میسر است. به جهت توالی اسامی معصومین به سلسله الذهب (زنجیره طلایی) مشهور است. نشان می دهد احادیث چگونه منتقل می شده.

با گسترش سرزمین اسلامی، سؤالات جدید پیش می آمد و ائمه (ع) به دور از انزوا با تکیه بر علم الهی پاسخگوی همه سؤالات بودند؛ ثمره حضور سازنده؛ کتب حدیثی ائمه (ع) در کنار قرآن و سیره ی پیامبر (ص)، نهج البلاغه (خطبه ها،نامه ها،کلمات) و صحیفه سجادیه.

نتیجه تلاش ائمه (ع)؛ پوشیده نماندن حقیقت اسلام برای جویندگان حقیقت تا بتوانند در میان انبوه تحریفات که مانند غبارند، تعلیمات اصیل اسلام را تشخیص دهند.

یکی از اقدامات مهم ائمه اطهار تربیت شاگردان و دانشمندان برجسته و بزرگ بود. آنان شخصیت های برجسته ای تربیت کردند که در علم، ایمان، تقوا و جهاد در راه خدا سرآمد انسان های زمان خویش بودند و اندیشه های اسلام راستین را در میان مسلمانان گسترش دادند.

نمونه هایی از شخصیت های اسلامی:

یاران برجسته رسول خدا مانند سلمان فارسی، عمار، ابوذر و مقداد پس از رحلت آن بزرگوار، گرد امام علی جمع شدند. آن امام علاوه بر توجه به آنان، گروه زیادی از انسان های دانشمند، مجاهد و صاحب فضیلت مانند اویس قرنی، کمیل بن زیاد، میثم تمار و رشید هجری )پیشروان عرفان و معنویت(، عبدلله بن عباس (مفسر قران کریم)، مالک اشتر و محمدبن ابی بکر (پیشتازان جهاد و مبارزه) را که در پایه گذاری فرهنگ اسلامی نقش برجسته ای داشتند، تربیت کرد.

همچنین امام سجاد در شرایط سخت بعد از قیام عاشورا با صبر و بردباری و هوشیاری، بار دیگر علاقه مندان به اهل بیت را گرد آورد و به تعلیم آنان پرداخت. اسامی 170 نفر از شاگردان امام در تاریخ ثبت شده اند که معروف ترین آنان، ابو حمزه ثمالی و سعید بن جبیر بودند که در دانش و تقوا بصیرت و جهاد نام آور بودند. سعید بن جبیر به خاطر پیروی از امام توسط فرماندار بنی امیه به صورت فجیعی به شهادت رسید.

دوران امام باقر به بعد، عصر شکل گیری و حضور اندیشه های گوناگون و مذاهب مختلف در جامعه بود به گونه ای که حتی منکران خدا به ترویج افکار خود می پرداختند. همان گونه که در تاریخ نقل کرده اند مأمون عباسی، میان صاحبان مذاهب و ادیان، جلسات مناظره تشکیل می داد و خود به تماشا و داوری می نشست. در این شرایط، ائمه اطهار به تربیت افرادی متخصص در زمینه های اعتقادی، علمی و فقهی اقدام کردند که سرآمد دانشمندان زمان خود بودند.

بهره مندی از محضر ائمه اطهار به شیعیان اختصاص نداشت و هر طالب علمی با شرکت در جلسات درس آنان می توانست از دانش آن بزرگواران استفاده کند. ابوحنیفه، امام مذهب حنفی، محمدبن ادریس، امام مذهب شافعی، مالک بن انس، پیشوای مذهب مالکی و نیز سفیان ثوری، از جمله کسانی اند که از محضر امامان بزرگوار، بهره علمی برده اند.

تعلیمات گرانقدر ائمه اطهار ذخیره بزرگی از علم و دانش دین برای آیندگان پدید آورد که مجتهدان و دانشمندان در همه زمان ها بتوانند از این ذخیره بزرگ استفاده کنند و احکام اسلام را مطابق با زمان برای مردم بیان نمایند.